Word je dik van (ultra)bewerkt eten?

Er wordt van alles geroepen over bewerkt voedsel. Het zou slecht zijn, ons dik maken, onze gezondheid schaden etc. Deze effecten zouden vooral ontstaan door het hoge suiker-, vet- en zoutgehalte in deze producten. Voornamelijk aannames. Tot begin dit jaar (2019) was er namelijk weinig betrouwbaar wetenschappelijk onderzoek gedaan naar het effect van bewerkt en onbewerkt eten op de calorie-inname. Dr. Kevin Hall heeft daar verandering in gebracht. Hall onderzocht het effect van ultrabewerkt voedsel op de totale energie-inname. Oftewel: krijg je meer calorieën binnen als je ultrabewerkt voedsel eet?

Wat is ultrabewerkt voedsel?

Ultrabewerkte voedingsmiddelen zijn voornamelijk voedingsmiddelen die bestaan uit een hoop ingrediënten en toevoegingen met een lage voedingswaarde die een serie aan bewerkingen nodig hebben voordat ze in de supermarkt belanden. Maaltijden uit blik, instant noodles, knakworsten, witbrood, ketchup, limonadesiroop, blikfruit, koek, snoep, chips… Allemaal voorbeelden van ultrabewerkt voedsel. Het gaat dus vooral om voorverpakte voedingsmiddelen die nauwelijks tot geen bewerking meer nodig hebben om te eten. Oftewel, eten dat direct klaar is om gegeten of opgewarmd te worden. Omdat zo goed als al ons voedsel bewerkt is wordt er gesproken over ultrabewerkt eten om onderscheid te maken. Volkoren boterhammen groeien nu eenmaal ook niet aan een boom, niet al het bewerkte voedsel valt dus direct onder de noemer ultrabewerkt. Denk aan voorgegaarde aardappelen (bewerkt) in vergelijking met aardappelpureepoeder (ultrabewerkt).

Het onderzoek

Dr. Kevin Hall heeft een onderzoek opgezet waarbij 20 proefpersonen twee weken achter elkaar zowel onbewerkt als ultrabewerkt eten voorgeschoteld kregen om te onderzoeken wat het eventuele effect hiervan was op de energie-inname. De groep proefpersonen bestond uit 10 mannen en 10 vrouwen, allen met een stabiel gewicht en een BMI rond de 27. De twee periodes van onbewerkt en ultrabewerkt eten volgden elkaar direct achter elkaar op. De proefpersonen mochten zoveel van de aangeboden maaltijden en snacks eten als ze wilden.

Beide groepen kregen dagelijks via de maaltijden en snacks evenveel calorieën, vetten, eiwitten, koolhydraten, vezels en zout aangeboden. Ultrabewerkt voedsel bevat over het algemeen weinig vezels dus werd een vezelpreparaat toegevoegd aan drinken of desserts. Bekijk hier afbeeldingen van de betreffende maaltijden en snacks.

Het resultaat

Van het ultrabewerkte voedsel werd dagelijks zo’n 500 calorieën meer gegeten dan van het onbewerkte voedsel. De hogere inname van calorieën kwam voornamelijk uit koolhydraten (280 kcal) en vet (230 kcal). De inname van eiwit en vezels was in beide groepen ongeveer gelijk. Ook werd smaakbeleving en eetsnelheid onderzocht. Het ultrabewerkte eten smaakte niet beter dan het onbewerkte eten, wel werd er sneller gegeten.

Twee weken onbewerkt voedsel eten resulteerde in een gemiddelde gewichtsafname van 1 kg. Andersom resulteerde het eten van ultrabewerkt eten in een gewichtstoename van ongeveer 1 kg. Het veranderende lichaamsgewicht is te linken aan de hoogte van de calorie-inname. Ook werden allerlei bloedwaarden onderzocht, waaronder glucose (bloedsuiker). De nuchtere glucosewaarde bleef, ondanks een toename in gewicht, in beide groepen gelijk. Dit kan overigens ook het gevolg zijn van lichaamsbeweging. De proefpersonen waren 60 min. per dag in beweging op een lage intensiteit.

Conclusie

Je eet meer van ultrabewerkt voedsel dan van onbewerkt voedsel. Concluderend uit dit onderzoek heeft dat niet zoveel met de smaak van het bewerkte eten te maken maar vooral een hoop met de snelheid waarmee gegeten wordt. Een goedgevulde bak sla wegkauwen duurt nu eenmaal langer dan het eten van witte boterhammen met jam en pindakaas. Zo is de kans dus groot dat je in korte tijd meer calorieën binnenkrijgt dan nodig omdat je door het snelle eten meer voedsel binnenkrijgt (dan van het onbewerkte eten) voordat je een vol gevoel ervaart.

Is ultrabewerkt eten slecht voor je?

Onze dieetcultuur smult van dit soort onderzoeken. Het is nu namelijk ontzettend makkelijk om nog harder te roepen “Zie je nu wel, bewerkt eten is slecht voor je!”. Er is immers zelfs bewijs voor. Feiten zijn feiten, daar kunnen we niet omheen. Dat is ook niet mijn bedoeling met dit artikel, daar is dit onderzoek te sterk en belangrijk voor. Het is mijn taak om jou vervolgens op basis van dit soort onderzoek een zo praktisch mogelijk advies te geven. Het is namelijk voor een hoop mensen helemaal niet realistisch om alleen nog maar onbewerkt voedsel te consumeren. Er spelen namelijk een heleboel factoren mee die bepalen in welke mate jij toegang hebt tot onbewerkt voedsel. O.a. tijd, geld, toegang tot winkels, kennis en vaardigheden. Allerlei factoren waar de proefpersonen niets mee te maken hadden. Ze zaten immers 4 weken lang intern en kregen al het voedsel zo voorgeschoteld zonder er zelf iets voor te hoeven doen. Maar hoe zou dit zijn voor de alleenstaande moeder met drie jonge kinderen, twee banen en afhankelijk van de Voedselbank? Om maar een voorbeeld te noemen.

Mijn conclusie

Ik ben nog steeds, ook na dit onderzoek, van mening dat geen enkel voedingsmiddel slecht is. Altijd en eeuwig komt het weer neer op het volledige voedingspatroon. Een voedingspatroon met ultrabewerkte voedingsmiddelen kan nog steeds volwaardig zijn. We moeten alleen bewust zijn van het feit dat hoe groter het aandeel ultrabewerkte producten is hoe groter de kans op een (te) hoge calorie-inname en gewichtstoename. En hoewel gewichtstoename op zichzelf staand niet slecht is kan het voor sommigen i.v.m. gezondheidsredenen goed zijn om de resultaten van dit onderzoek in acht te nemen. Het mooie van dit onderzoek is dat er eigenlijk helemaal geen dieet nodig is maar vooral een focus op onbewerkt in plaats van ultrabewerkt voedsel. En vervolgens is het mijn taak als diëtist om samen met jou te kijken hoe dit voor jou toepasbaar is in je dagelijks leven zonder de dieet- en alles-of-niets mentaliteit.