Diabetes Type 2 en dieetcultuur gaan helaas vaak hand in hand samen. Het eerste advies bij verhoogde bloedsuikerwaarden is vaak zo snel mogelijk afvallen. Het liefst met een streng koolhydraatarm dieet. Maar wat als je elk dieet al een keer hebt geprobeerd en dit in het verleden alleen maar tot jojo-en en een hoop frustratie heeft geleid? Het hebben van diabetes betekent niet dat diëten nu ineens op magische wijze wel gaat werken. Met dit artikel laat ik je graag zien dat het niet nodig is om in streng lijnen te vervallen om je bloedglucosewaarden te verbeteren.
Voordat we verder gaan een aantal belangrijke wist-je-datjes:
- Diëten is de grootste voorspeller van gewichtstoename en gewichtstoename heeft een negatieve impact op insulineresistentie.
- Het ketogeen dieet (zeer streng koolhydraatarm) is bedoeld voor de behandeling van mensen met epilepsie.
- Mensen met diabetes hebben een groter risico op het ontwikkelen van een eetstoornis.
- Je bent niet therapieontrouw wanneer je ondanks je diabetes geen koolhydraatarm dieet gaat volgen.
1. Wat is Diabetes (Mellitus) Type 2?
Wanneer er sprake is van diabetes, ook wel suikerziekte, zit er teveel suiker in het bloed. Doordat lichaamscellen minder gevoelig zijn voor insuline blijft suiker te lang in het bloed. Dit wordt ook wel insulineresistentie genoemd. Insuline is een hormoon dat ervoor zorgt dat suiker vanuit het bloed de lichaamscellen in kan. Bij diabetes is o.a. dit proces verstoord. Ook kan het zo zijn dat de alvleesklier minder insuline aanmaakt. Hierdoor kan slechts een deel van het suiker uit het bloed de lichaamscellen in. Te lang rondlopen met een hoge bloedsuikerwaarde geeft schade aan het hart, de nieren, ogen, voeten en bloedvaten.
Het probleem bij diabetes is dus vooral dat de bloedsuiker moeilijk omlaag gaat nadat deze gestegen is. Het stijgen van de bloedsuiker zelf is dus niet het probleem. Dit gebeurt ook bij mensen zonder diabetes. Ik merk zowel online als in mijn praktijk dat ook mensen zonder diabetes het vaak hebben over het stijgen van de bloedsuikerspiegel alsof het iets slechts is. Onthoud dat het stijgen van de bloedsuikerspiegel een normaal proces is na het consumeren van koolhydraten. Het wordt pas schadelijk als het suiker de lichaamscellen niet in kan.
Er is sprake van een te hoge bloedsuikerspiegel wanneer de bloedwaarde in nuchtere stand (minimaal 8 uur niets gegeten, bijv. na een nacht slapen) boven de 8 mmol/l is. Na het eten van een maaltijd gaat de bloedsuikerspiegel meestal omhoog, een goede waarde na het eten van een maaltijd is lager dan 9 mmol/l (gemeten 2 uur na het eten). De behandeling bij diabetes is erop gericht je bloedsuikerspiegel grotendeels tussen de 4,5 en 9 mmol/l te houden.
-
Ben je bekend met (pre)diabetes en wil je je bloedsuiker zo snel mogelijk verlagen? Ik kijk graag een keer met je mee! Eén consult kan al genoeg zijn en wordt ook nog eens vergoed vanuit het basispakket van je zorgverzekering (wordt verrekend met het eigen risico). Neem vrijblijvend contact op.
-
2. Wat hebben diabetes en koolhydraten met elkaar te maken?
Koolhydraten zijn dé brandstof voor ons lichaam. Om van deze brandstof te kunnen profiteren worden koolhydraten omgezet in bloedsuiker. En dit bloedsuiker kan dan, zoals hierboven uitgelegd, onder leiding van insuline de lichaamscellen in. Koolhydraten vind je in heel veel voedingsmiddelen, o.a. in brood, ontbijtgranen, rijst, pasta, aardappelen, peulvruchten, fruit, koek, snoep, chips etc. Koolhydraten bevatten allerlei nuttige voedingsstoffen zoals vezels, vitamines en mineralen.
2.1 Hoe zinvol is het volgen van een koolhydraatarm dieet bij diabetes?
Wanneer je diabetes hebt betekent het niet dat je ineens geen koolhydraten meer nodig hebt. Koolhydraten zijn, ook voor jou, nog steeds de belangrijkste brandstof van je lichaam. Het kost jouw lichaam alleen meer moeite om koolhydraten te verwerken.
Het volgen van een koolhydraatarm dieet kan er, zeker op korte termijn, voor zorgen dat je bloedsuikerspiegel snel daalt. Koolhydraten verhogen de hoeveelheid bloedsuiker en weinig koolhydraten eten betekent dus automatisch ook weinig bloedsuiker. Maar keer op keer blijkt uit wetenschappelijk onderzoek dat diëten geen succes geeft op de lange termijn. Sterker nog, diëten is de grootste voorspeller van gewichtstoename. Uiteindelijk ben je met een koolhydraat dieet op de lange termijn dus in veel gevallen slechter af. Gewichtsschommelingen hebben tevens een negatieve impact op insulineresistentie.
Het schrappen van koolhydraten bij diabetes is dus vooral een korte termijn oplossing die daarnaast geen enkele rekening houdt met de rest van je gezondheid. Door het schrappen van koolhydraten loop je namelijk risico op allerlei tekorten, waaronder jodium, vitamine C en vezels. Deze tekorten kunnen op hun beurt weer een negatieve impact hebben op bijv. schildklierwerking en de darmflora.
3. Diabetes Type 2 en afvallen
Afvallen kan wel degelijk bijdragen aan het verlagen van de bloedsuikerspiegel. Vetcellen kunnen je lichaam ongevoeliger maken voor insuline. Een vermindering van lichaamsvet kan er dus aan bijdragen dat je lichaam gevoeliger wordt voor insuline waardoor mogelijk minder of (in hele enkele gevallen) geen medicatie nodig is. Het probleem is alleen dat afvallen voor veel mensen (lees: 95%) geen blijvende oplossing is. Het gros van de mensen komt op de lange termijn weer aan waardoor het lichaam uiteindelijk weer net zo ongevoelig, dan wel nóg ongevoeliger voor insuline wordt. Jojo-en heeft een negatieve impact op insulineresistentie.
4. Bloedsuiker verlagen zonder dieet
Juist omdat het moeten afvallen/lijnen bij veel mensen weerstand oproept wil ik aandacht schenken aan andere manieren om je bloedsuikerspiegel te verlagen. Het is namelijk óók mogelijk om de bloedsuikerspiegel te verbeteren zonder je op de weegschaal te richten. Op deze manier hoop ik de diabeteszorg weer een beetje toegankelijker te maken. Je bent niet therapieontrouw wanneer je geen dieet wilt volgen, óók niet als je diabetes hebt!
4.1 Medicijngebruik
"Je bent het je internist, huisarts, diabetesverpleegkundige, praktijkondersteuner, diëtist en zéker jezelf niet verplicht in dienst te staan van je diabetes met een zeer streng dieet."
Je hebt niet gefaald wanneer je medicatie nodig hebt om je bloedsuikerspiegel onder controle te houden. Ik zie regelmatig mensen in mijn praktijk die rondlopen met het idee dat heel normaal is om van diabetesmedicatie af te komen. Tenzij je niet de rest van je leven krampachtig en obsessief álle koolhydraten in je leven wilt mijden is er niets mis met het gebruiken van medicijnen. Je bent het je internist, huisarts, diabetesverpleegkundige, praktijkondersteuner, diëtist en zéker jezelf niet verplicht in dienst te staan van je diabetes met een zeer streng dieet.
Een belangrijke factor om je bloedsuikerspiegel onder controle houden is dus waar nodig het gebruik van medicatie. Belangrijk hierbij is om de medicatie op de juiste manier en op tijd te gebruiken.
4.2 Medische controles
De meeste diabetespatiënten hebben eens in het kwartaal een controle in de huisartsenpraktijk of het ziekenhuis. Maak hier gebruik van. Op deze manier ben je er op tijd bij wanneer je bloedsuikerspiegel te hoog is en kun je in overleg met je zorgverlener een plan maken. Deze controles kunnen ook juist lastig zijn wanneer de betreffende zorgverlener voor de zoveelste keer adviseert af te vallen of een dieet te volgen. Onthoud dat dit een korte termijn oplossing is.
4.3 Beweging
Wanneer we ons lichaam bewegen kost dit onze spieren energie en suiker is het favoriete voedsel van onze spieren. Na inspanning vult het lichaam de verbruikte glucosevoorraad vanuit het bloed weer aan in de spieren. Dit resulteert in een lagere bloedglucosewaarde. Ook verbetert beweging de insulinegevoeligheid van ons lichaam. Dit betekent dat er minder insuline nodig is om suiker de cellen in te helpen. Dit effect kan zo’n 1 tot 2 dagen aanhouden. Een ander bijkomend voordeel van beweging is dat het kan helpen stress te verlagen, en stress is een factor die een negatieve invloed kan hebben op de bloedsuikerspiegel. Een activity tracker kan extra motiverend werken als je meer wilt gaan bewegen.
4.4 Slaap
Slaaptekort kan een negatieve impact hebben op de insulinegevoeligheid van het lichaam. Dit maakt het voor je lichaam extra lastig om je bloedsuikerspiegel op peil te houden. Als je problemen hebt met slaap kan het dus zeker lonen om hier mee aan de slag te gaan.
4.5 Voeding
Ondanks dat het volgen van een koolhydraatarm dieet niet nodig is kun je met voeding wel een hoop bereiken in het stabiliseren van je bloedsuikerspiegel. Het belangrijkste is vooral dat je een voedingspatroon vindt dat bij je past en daarnaast ook nog eens aansluit op de diabetes. Belangrijk is dat je op een manier eet die je vol kunt houden, dit voorkomt namelijk grote schommelingen in je bloedwaarden. Ook ben je met een stabiel voedingspatroon veel beter in te stellen op medicatie. Het ene moment weinig koolhydraten en het andere moment veel koolhydraten eten is namelijk geen handig uitgangspunt.
Je bloedsuiker stabiliseren met voeding doe je zo:
- Probeer je koolhydraatinname zoveel mogelijk te verdelen over de dag / over meerdere eetmomenten, dit voorkomt grote pieken. Koolhydraatrijke voedingsmiddelen zijn o.a.: brood, broodvervangers (beschuit, crackers, rijstwafels), ontbijtgranen, aardappelen, rijst, pasta, peulvruchten, fruit, snoepgoed, koekjes, suiker etc.
- Combineer koolhydraten met vezels (kies volkoren), vetten en/of eiwitten. Eet bij een broodmaaltijd bijvoorbeeld een ei, schaaltje volle yoghurt of rauwkostsalade. Combineer een stuk fruit eens met een handje noten.
- Zorg voor volwaardige maaltijden rijk aan koolhydraten, vetten en eiwitten die je ook echt voldoening geven.
- Kies bij voorkeur voor volkoren producten. Je bloedsuikerspiegel stijgt minder snel wanneer voedingsmiddelen meer vezels bevatten.
- Bevat je lievelingseten veel koolhydraten? Blijf dit vooral wel eten om eetbuien op lange termijn te voorkomen.
